Paragraaf B Weerstandsvermogen en risicobeheersing

De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing gaat in op de risico’s, de bijbehorende beheersmaatregelen en de mate waarin de gemeente voldoende buffer heeft om risico’s af te dekken. In de nota weerstandsvermogen en risicobeheersing (2023) is het beleid vastgelegd dat de basis vormt voor de gevolgde werkwijze.

Door de complexe samenleving, de veelzijdige gemeentelijke activiteiten en veranderingen in wet- en regelgeving lopen gemeenten veel risico’s. Risico’s zijn onvermijdelijk, maar kunnen wel worden beheerst. De gemeente beschikt over vrij aanwendbare middelen die, indien nodig, worden ingezet om tegenvallers op te vangen. De zogeheten weerstandscapaciteit.

De benodigde weerstandscapaciteit wordt bepaald door de financiële omvang van de gemeentelijke risico’s te vermenigvuldigen met de ingeschatte kans dat deze risico’s zich ook echt gaan voordoen. De verhouding tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit bepaalt of de gemeente voldoende weerstandsvermogen heeft.

In de belangrijkste planning en control-documenten (kadernota, begroting en jaarrekening) treft u altijd een geactualiseerd overzicht van de belangrijkste risico’s en een analyse van het weerstandsvermogen aan. Het betreft de hoofdlijnen van de risicobeheersing. Door de wetgever, de toezichthouder en de raad wordt in toenemende mate belang gehecht aan risicobeheersing.

Risico inventarisatie jaarrekening 2024 (actuele risico's)
Gedurende het jaar krijgt risicobeheersing doorlopend aandacht. In het overzicht van de risico’s zijn de 11 grootste gewogen risico’s, waaronder ook de verzamelde risico’s van de verbonden partijen.  De overige risico's hebben een lager gewogen effect en staan gezamenlijk opgenomen in de tabel. Deze risico's hebben direct gevolgen voor de financiën van onze gemeente. In deze jaarrekening betreft het een overzicht van de actuele risico’s, waarvoor op het moment van opstellen weerstandscapaciteit nodig is. Zo kan worden bepaald wat het actuele weerstandsvermogen is. Daarnaast hebben we enkele risico's die op dit moment nog niet gekwantificeerd kunnen worden naar een gewogen effect, zoals netcongestie en de aanbrug van de Algerabrug.

Met het vaststellen van de nota weerstandsvermogen en risicomanagement is afgesproken om bij de jaarrekening ook een terugblik te doen op de risico top 10 zoals opgenomen in de begroting, in dit geval dus de begroting 2024. 

De weerstandscapaciteit betreft de middelen waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten te dekken. In hoofdzaak bestaat de weerstandscapaciteit uit drie onderdelen:

•  reserves (eigen vermogen)
•  onbenutte belastingcapaciteit
•  onvoorzien

Reserves
Van de reserves worden de algemene reserve, de algemene reserve grondexploitatie, de algemene reserve begrotingstekorten, de vrije reserve en de bestemmingsreserves tot de weerstandscapaciteit gerekend. Van de bestemmingsreserves wordt met name het deel dat verband houdt met benoemde risico’s of nog vrij besteedbaar is meegeteld. Dat wil zeggen dat de benodigde reservemiddelen voor reeds genomen besluiten in principe niet meetellen voor de weerstandscapaciteit.

De algemene reserve heeft als hoofdfunctie het vormen van een buffer vanwege risico’s. In de Nota Reserves en Voorzieningen (raad 30 maart 2023) is vastgelegd dat de algemene reserve een omvang heeft tussen 5% en 10% van het begrotingsvolume. Wanneer het saldo meer dan 10% is, wordt het meerdere naar de vrije reserve overgeheveld. De vrije reserve wordt omgekeerd ook aangesproken wanneer de algemene reserve door de bodem (5%) zakt.

Per 31 december 2024 bedraagt de algemene reserve € 8,6 miljoen en valt daarmee binnen de bandbreedte.

Wanneer bestemmingsreserves een rechtstreekse relatie met benoemde risico’s hebben worden deze reserves eveneens meegeteld als weerstandsvermogen.

Onbenutte belastingcapaciteit
De onbenutte belastingcapaciteit heeft betrekking op de vier belangrijkste eigen inkomsten van de gemeente, te weten de OZB, de afvalstoffenheffing, de rioolheffing en de leges (voor zover deze niet al ‘maximaal’ of kostendekkend zijn).

De Onroerend Zaakbelasting is in Krimpen niet gemaximeerd en biedt dus in principe ruimte. Een belangrijk standpunt van de raad en het college is echter dat lastenstijging voor de burger zoveel mogelijk wordt beperkt. Het rekenen met onbenutte belastingmogelijkheden past niet in dat beeld. Daarom is de onbenutte belastingcapaciteit vanwege de OZB op € 0 gesteld. De afvalstoffenheffing en de rioolheffing zijn in Krimpen aan den IJssel 100% kostendekkend. Op deze heffingen is dus geen sprake van onbenutte ruimte.

De onderdekking op de totale leges die de gemeente in rekening brengt is niet eenvoudig in beeld te brengen. Het legespakket is zeer divers en er is nauwelijks op de opbrengsten te sturen. Ook voor dit onderdeel wordt daarom geen onbenutte ruimte meegerekend. Evenmin gebeurt dat voor de begraafrechten, de markt- en havengelden. In de paragraaf lokale heffingen wordt op de kostentoerekening en kostendekkendheid van tarieven ingegaan.

Post onvoorziene lasten en saldo begroting
In de begroting wordt een verplichte post voor onvoorziene lasten opgenomen. De omvang van deze post bedraagt €0, conform de Financiële Verordening (artikel 4.2). Het saldo van het jaar 2024 maakt eveneens onderdeel uit van de weerstandscapaciteit. 

Berekening weerstandscapaciteit
Op basis van de driedeling die hiervoor is toegelicht is het volgende overzicht van de weerstandscapaciteit opgesteld:

Voor de bepaling van het weerstandsvermogen zetten we het totaal aan beschikbare vrije middelen af tegen het totaal aan gekwantificeerde risico’s.

Daarmee is het weerstandsvermogen met 5,24 uitstekend. Bij de begroting 2024 bedroeg de ratio 3,95 en bij de begroting 2025 was deze 3,76. De stijging van de ratio, in vergelijking met de begroting 2024, komt voornamelijk door een toename van de omvang van de reserve Begrotingstekorten. In vergelijking met de begroting 2025 is de stijging te verklaren door een  hogere som van de gekwantificeerde risico's in de begroting 2025.

Volgens de nota risicomanagement en weerstandsvermogen is een ratio van minimaal 1,0 acceptabel. Daar zit het nu berekende weerstandsvermogen dus fors boven. De kaders van de algemene reserve:
- Ondergrens is 5% omvang lasten begroting (2025) = 5,45 mln. (of als weerstandsratio onder 1,0 komt)
- Bovengrens is 10% omvang lasten begroting (2025) = 10,90 mln.

De stand van de algemene reserve valt met 8,6 mln. binnen deze kaders, er is geen storting naar of onttrekking van de vrije reserve nodig.

In planning en control documenten wordt altijd aandacht besteed aan de financiële positie. Bij de beoordeling van de financiële positie wordt met de set verplichte kengetallen het inzicht in de financiële positie en de toekomstbestendigheid verbeterd. De kengetallen zijn niet genormeerd, maar vooral bedoeld om de financiële positie voor raadsleden inzichtelijker te maken. Hieronder volgt een korte toelichting op de (berekening van de) kengetallen, een tabel met (meerjarige) uitkomsten en een beoordeling van de onderlinge verhouding in relatie tot de financiële positie.

Netto schuldquote
Deze quote drukt de schulden van de gemeente uit als aandeel van de totale baten in een jaar. Hiermee wordt een indicatie gegeven van de druk vanwege rente en aflossing op de begroting. Omdat de gemeente ook geld doorleent wordt dit kengetal tevens berekend zonder (correctie) verstrekte leningen. De ontwikkeling van de schuldquote wordt beoordeeld met behulp van de daarvoor ontwikkelde scan van de VNG.

Solvabiliteitsratio
Deze ratio betreft de verhouding tussen het eigen vermogen (reserves) en het totale vermogen. De uitkomst geeft aan in hoeverre de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Een hogere ratio duidt op een grotere weerbaarheid.

Grondexploitatie
De ratio voor grondexploitatie wordt berekend door de balanswaarde van de grondposities te delen door het totaal van de jaarlijkse baten. Een hoge uitkomst geeft de indicatie dat de gemeente veel risico loopt wanneer de ontwikkeling van de grondposities achterblijft.

Structurele exploitatieruimte
De begroting dient structureel in evenwicht te zijn. Dit houdt in dat de structurele lasten kunnen worden gedragen door de structurele baten. De indicator structurele begrotingsruimte drukt het structurele saldo uit als aandeel van de totale baten. De uitkomst dient uiteraard positief te zijn en geeft een indicatie van mate waarin de gemeente nog structurele financiële ruimte heeft.

Belastingcapaciteit
Het kengetal belastingcapaciteit bestaat uit een berekening van de totale gemeentelijke woonlasten voor een gezin bij gemiddelde WOZ-waarde, afgezet tegen het landelijk gemiddelde van het voorgaande jaar. De lokale uitkomst geeft aan in hoeverre (positief of negatief) van het gemiddelde wordt afgeweken en geeft dus tevens een indicatie van de wendbaarheid van de begroting door inzet van belastingverhoging als dekkingsmiddel.

Hoewel zoals hiervoor opgemerkt geen normering is vastgesteld, wordt vaak gebruik gemaakt van de volgende signaleringswaarden:

Hierbij geldt dat Categorie A het minst risicovol is en Categorie C het meest. Daarbij is van belang dat de kengetallen vooral in samenhang met elkaar moeten worden beoordeeld.

In de berekeningen van de kengetallen wordt er gebruik gemaakt van balansstanden. Voor de begrotingsjaren wordt er uitgegaan van balansstanden per 1-1 van het betreffende jaar. Voor de jaarrekening 2024 is gebruik gemaakt van de balansstanden per 31-12-2024. In de tabel zijn de kleuren gebruikt uit de tabel met signaleringswaarden.

Netto schuldquote
De netto schuldquote is flink gedaald ten opzichte van de rekening 2023 en begroting 2024. De belangrijkste oorzaak is een hoger saldo vlottende activa (liquiditeiten). Er is in 2024 sprake geweest van een veel gunstigere cash flow dan verwacht.  Daarnaast is het saldo van de de totale baten (exclusief mutatie reserves) hoger dan bij de rekening 2023. De verwachting is dat de schuldquote de komende jaren zal stijgen door het aantrekken van nieuwe leningen, die nodig zijn vanwege het investeringsprogramma.

Solvabiliteitsratio
De solvabiliteit is nog steeds goed mede door de positieve rekeningresultaten. Door de inzet van reserves zal de solvabiliteit de komende jaren waarschijnlijk dalen. 

Structurele exploitatieruimte
Voor de jaarrekening in 2024 is de structurele exploitatieruimte opnieuw positief. De voornaamste oorzaak voor het positieve resultaat is dat er hogere ontvangsten zijn vanuit het gemeentefonds, bij de mei- en septembercirculaire. Daarnaast is het saldo van de incidentele lasten en baten een stuk lager dan bij de jaarrekening 2023.

Grondexploitatie
De grondexploitatie quote is flink afgenomen. Dit wordt veroorzaakt door de overgang van Stormpolderdijk van de voorraden naar de materiële en financiële vaste activa. Daarnaast zijn de grondverkopen voor Centrum-Zuid in 2024 gerealiseerd. De prognoses en risico’s van de grondexploitaties zijn in het MeerjarenPerspectief Grondexploitaties geanalyseerd en toegelicht.

Belastingcapaciteit
Het kengetal belastingcapaciteit is in 2024 licht afgenomen. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een lagere onroerende zaak belasting. Zie hiervoor in paragraaf A Lokale heffingen de lastendruk van verschillende situaties van huishoudens. De lokale lastendruk blijft echter onverminderd hoog en wordt vooral veroorzaakt door de afvalstoffen- en rioolheffing.

Conclusie kengetallen
De samenhang en ontwikkeling van de kengetallen zeggen meer dan de absolute uitkomsten.

Het totaalbeeld van 2024 is dat de waarden van kengetallen niet ingrijpend zijn gewijzigd. Uitzondering is de daling van de netto schuldquote. Gezien de investeringsambities is dat naar verwachting tijdelijk. Krimpen aan den IJssel heeft op basis van de kengetallen in deze jaarstukken een gezonde financiële positie, met lage schulden, positieve rekeningresultaten en voldoende reserves. Op de grondposities wordt relatief weinig risico gelopen. Daar staat tegenover dat belastingverhoging als middel om structurele tekorten verder terug te dringen nog maar zeer beperkt inzetbaar is.